Gedragscode maakt werkvloer veiliger

Vorige week was ik op een bijeenkomst van Art.1 Midden Nederland, over het nut van gedragscodes. Deze organisatie houdt zich bezig met de bestrijding van ongelijke behandeling. Het eerste artikel van onze Grondwet stelt dat gelijke gevallen, gelijk behandeld dienen te worden. Dit betekent niet dat we allemaal gelijk zijn, maar dat we allemaal gelijkwaardig zijn en daarom gelijke behandeling verdienen. Ongelijke behandeling, op grond van leeftijd, geslacht, ras, religie, levensovertuiging, seksuele gerichtheid, politieke gezindheid, lichamelijke of geestelijke beperking is niet toegestaan in Nederland. Discriminatie is dus bij wet verboden.

Ongelijke behandeling niet zomaar op 1

Ik had er nooit eerder over nagedacht, maar dit punt zal niet zomaar op de eerste plaats zijn beland. Iemand is zo intelligent geweest om te bedenken dat het zonder dat gelijkheidsbeginsel en discriminatieverbod lastig zou worden om het verder nog over rechtvaardigheid te hebben. Kan ik me iets bij voorstellen. Het is enorm kwetsend als iemand je laat voelen dat jij er niet zo toe doet. Dat je net zo goed kunt opdonderen. Die pijn roept veel agressie op.
Desondanks komt ongelijke behandeling volop voor. Veel meer dan je denkt. Op het werk, op scholen, in clubjes, winkels, in de horeca, in kerken. Alledag en overal. Blijkbaar is het heel verleidelijk om bepaalde mensen uit te sluiten… bewust of onbewust. Dat we het doen, hebben we zelf vaak niet eens in de gaten.

Ziekteverzuim, hoge kosten en boetes

Maar ongelijke behandeling mag serieus niet. Daarom is het behalve in de Grondwet, ook nog in allerlei andere wetten opgenomen, zoals in de vernieuwde Arbeidsomstandighedenwet van 2007. Men kwam er namelijk achter dat discriminatie, net als seksuele intimidatie, agressie en geweld, pesten en werkdruk (psychosociale arbeidsbelasting) veel voorkomt op de werkvloer en dat het mensen beschadigt en ziek maakt. En verschrikkelijk veel geld kost. Niet alleen qua verzuimkosten, maar ook qua productieverlies. (Gelukkig maar, anders was er vast nooit zo’n punt van gemaakt.)
Daarom moeten werkgevers sinds 2007 jaarlijks in kaart brengen welke risico’s bij hen spelen en een preventieplan maken. Doen ze dat niet, dan kunnen ze een flinke boete aan hun kont krijgen, van de Inspectie SZW.

Niet bij ons

Het gekke is dat werkgevers vaak denken dat het bij hen niet voorkomt. Omdat niemand klaagt. Maar wie dat gelooft, is naïef. Het speelt overal. Geen klachten betekent gewoon dat het niet veilig genoeg is, zeker als het een grotere organisatie betreft. De onveiligheid kan in het management zitten, want niet alle leidinggevenden zijn lievekes, maar ook in de manier waarop het geregeld is. Vaak weten medewerkers niet naar wie ze toe moeten. Naar de leidinggevende, de OR, P&O? ‘Mag ik zelf zomaar naar die vertrouwenspersoon stappen?’ Daarbij zijn mensen vaak bang dat men aan de haal gaat met hun info, of dat het doorgebriefd wordt. Mensen die zich bedreigd voelen kijken enorm de kat uit de boom. Ze zitten niet te wachten op nog meer ellende en kijken wel 10 keer uit tegen wie ze wat zeggen.

Zorg daarom als organisatie voor een heldere procedure (op de website) en breng het onderwerp zelf regelmatig te berde, via overleg en de interne communicatiekanalen.

Hoe hou je 'Ongelijke behandeling' binnen de perken

Mieke Janssen, directeur Art.1 Midden Nederland, vergeleek het met onkruid wieden. ‘Ongelijke behandeling is er, ga daar gerust van uit. Je houdt het binnen de perken door te werken aan een goede werksfeer en goede omgangsvormen.
Gaat het desondanks fout, gebruik dan het instrument van de gedragscode.'
Die gedragscode geeft richtlijnen inzake gewenste omgangsvormen, integriteit en de omgang met sociale media. Op www.art1.nl en op www.gedragscode.nl zijn verschillende goede voorbeelden te vinden, die je kunt downloaden.
Maar neem die gedragscode niet klakkeloos over. Laat medewerkers met elkaar uitmaken wat ze gewenst gedrag vinden en betrek ze bij het opstellen ervan.
Dat is het aller-allerbeste preventiemiddel.’

Maak gedragscode concreet en toetsbaar

Maak het samen zo concreet en toetsbaar mogelijk. Daar zijn allerlei eenvoudige methodes voor, zoals de Omkeermethode. Die gaat zo: Kies wat containergrippen, zoals ‘collegiaal’, ‘respectvol’, of ‘gelijke behandeling’.
Laat mensen in groepjes van twee, vijf gedragingen noemen die niet collegiaal, respectvol etc zijn, bv: uitkafferen, bellen of sms’en tijdens overleg, te laat komen, de telefoon niet opnemen voor de ander, niet laten uitspreken.
Draai dit dan weer om naar wat dan wel, bijvoorbeeld:
Uitkafferen > We brengen het geduld op om naar elkaar te luisteren, ook als we het totaal niet eens zijn met de ander.
Bellen /sms’en tijdens overleg > Natuurlijk mag je telefoon na het werkoverleg weer aan!

De regels die aanspreken komen in de afdelingscode. Doordat het eigen regels zijn, zijn ze gemakkelijker naleefbaar.

Meld het op zijn minst
Als er bij jou op het werk sprake is van ongelijke behandeling op grond van leeftijd, of geaardheid of zo, vraag advies of meld je klacht bij Art1 Midden Nederland.
Je wordt er allicht wijzer van.