Organisaties ontregeld door regels

Steeds meer organisaties rakend ontregeld door de regeldrift van managers. Voorbeelden zijn de zorg en onderwijs waar men zich meer bezig dient te houden met het volgen van regels dan met de bedoeling van de organisatie. De regelzucht is een van de grootste verslavingen van managers van deze tijd. Ze denken hiermee de steeds complexer wordende organisaties te kunnen beheersen. Het beheersen van organisaties is een illusie. Je kunt organisaties niet beheersen maar wel verstoren. Het verstoren van organisaties bereikt inmiddels het kritische punt van implosie.

Een organisaties is een levende ecosysteem

Een organisatie is geen fabriek maar een ecosysteem van mensen. Het principe van een ecosysteem is wederzijdse afhankelijkheid. Dat betekend in de praktijk dat een groep mensen pas succesvol zijn als ze elkaar aanvullen met hun unieke eigenschappen in lijn met een gemeenschappelijk doel. Dan ontstaat er synergie. Dan is het geheel succesvoller dan de som der delen. Je kunt het vergelijken met een bak losse tandwielen of tandwielen met elkaar verbonden in een versnellingsbak.

De meeste organisaties zijn opgebouwd uit een set losse tandwielen. Het is geen geheel

Complexiteit is wat anders dan gecompliceerd

Complexe organisaties worden gezien als gecompliceerd en lastig aan te sturen. Complexiteit is wat anders dan gecompliceerd. Met complexiteit wordt bedoelt dat een organisatie uit een groot aantal relaties bestaat. Een organisatie als VISA heeft 600 miljoen klanten, 14 miljoen handelaars in 220 landen. Toch is het Dee Hook gelukt om concurrentie en coöperatie in een systeem te vatten. Visa bereikte hiermee als eerste organisatie een omzet van boven de triljoen dollar. Dee Hook noemt dat chaordisch organiseren.

In complexe organisaties kan een kleine afwijking snel fataal zijn

Hoe complexer organisaties worden, hoe onvoorspelbaarder ze worden. Terwijl in een eenvoudige organisatie een afwijking of fout geleidelijk gevolgen ontwikkelt en vaak nog onder controle kan worden gebracht, kan in complexe organisatie een kleine afwijking enorm snel de organisatie vast doen lopen door versterkende feedback lussen.

Monsanto werd in een maand tijd 60 miljard minder waard toen een rechtbank Monsanto verantwoordelijk achtte voor de schadelijke gevolgen van het gebruik van glyfosaat.

Complexe organisaties hebben geen controle op hun relaties (de publieke opinie) en dat maakt ze kwetsbaar.

De maakbare organisatie is een illusie

De Newtons doctrine van determinisme. die organisaties nog steeds omarmen, ligt daar aan ten grondslag. Het idee is dat je organisaties kunt "maken" en de uitkomst kunt voorspellen en beheersen. In de gezondheidszorg lopen de kosten en wachtlijsten op, gaan ziekenhuizen failliet en nog steeds denken de zorgverzekeraars dat ze alles onder controle hebben. Halverwege de vorige eeuw is "maakbaarheid" als onwaar bestempelt met de intrede van de kwantumfysica. Kwantumfysici toonden aan dat deeltjes eigenlijk geen deeltjes waren maar golfpakketten, bundels mogelijkheden. Deeltjes verschijnen uit kwantumvelden en verdwijnen weer in die mysterieuze velden met snelheden van zo’n zestigduizend kilometer per seconde. Hiermee werd aangetoond dat we de toekomst niet kunnen "maken" en beheersen maar alleen vanuit bewustzijn kunnen creëren.

Voor velen is dit te vaag en kiezen liever voor de illusie van beheersing en controle dan vertrouwen op hun bewustzijn en intuïtie. Dat is ook niet zo vreemd want in de middeleeuwen belande je op brandstapel als je vanuit je intuïtie handelde.

Het denken fragmenteert, bewustzijn overziet het geheel

Bewustzijn gaat over waarnemen buiten de zintuigen en hersenen om. Het bewustzijn ziet het geheel der delen terwijl het denken alleen de delen ziet. Het denken probeert de complexiteit door extra regels, die zorgen voor fragmentatie de organisatie te beheersen. Hoe meer regels, hoe meer fragmentatie, hoe meer delen en dat geeft het denken de illusie van controle. Hierdoor raakt het denken het overzicht over het geheel kwijt.

Een bekend spreekwoord: 'Door de bomen het bos niet meer zien' is daar een voorbeeld van. 

Bewuste leiders hebben de toekomst

De toekomst is aan bewuste leiders die intuïtief aanvoelen hoe je een organisatie als een ecosysteem dient te leiden. Ze weten dat een overdaad aan regels schaadt. De bewust leiders vertrouwen op hun intuïtie, de eenvoud en kunnen het geheel overzien. Ze weten dat medewerkers meer zijn dan human resources. Ze zien medewerkers als een bron van potentieel en creativiteit. Daarbij dienen de medewerkers wel eerst uit hun bewusteloosheid (gedrevenheid door behoeften, emoties en prikkels uit hun omgeving) te worden gehaald voordat dat potentieel beschikbaar komt. Bewuste medewerkers navigeren op een zuivere intuïtie waarmee ze vanuit een intentie en spontaniteit (flow) de juiste handelingen verrichten in lijn met de bedoeling van de organisatie.

Flow is een staat van zelforganisatie

In flow krijgen medewerkers toegang tot een superieure intelligentie die echter alleen bereikbaar is via het hart. Mihaly Csikszentmihalyi definieert flow als een staat van totale betrokkenheid bij de organisatie waarin spontaan plezier en creativiteit ontstaan.

Flow is een staat van zelforganisatie. Regels en beheersing verstoren flow.

Laat de controle los en laat de organisatie samenwerken met de superieure intelligentie van de natuur.

Bron: Door de bomen zie je het bos  van Jan Bommerez

Noot Redactie: Hoe de regelzucht terugdringen? Lees de aanpak van Paul Verburgt en ons dossier Complexiteit versus eenvoud in organisaties.